De rol van de huid bij wondgenezing

De huidstructuur speelt een cruciale rol bij de wondgenezing. Dus als we wonden effectief willen beoordelen en behandelen, is het belangrijk dat we begrijpen hoe de huidstructuur werkt.⁸

In dit deel kunt u lezen over:

Hoe werkt de huid?

De belangrijkste functie van de huid is om ons lichaam tegen schade te beschermen.

De huid beschermt ons bijvoorbeeld tegen trauma, toxines, ultraviolet licht en micro-organismen. Deze zorgt er ook voor dat we niet uitdrogen en helpt ons lichaam de juiste temperatuur te behouden.^8,18

In het volgende deel bekijken we de drie verschillende huidlagen nader: wat doet elke laag en waarom is deze belangrijk.

De drie verschillende huidlagen

De huid heeft drie lagen:

De epidermis

Wat is het?

De epidermis is het zichtbare deel van de huid, de buitenste laag. De epidermis is relatief dun, variërend in dikte van 0,05 mm op onze oogleden tot 1,5 mm op de handpalmen en de voetzolen.⁸

De epidermis

Deze huidlaag bestaat uit vier lagen. De bovenste laag, het stratum corneum, wordt bij personen met een gezonde huid ongeveer elke 15 dagen vernieuwd.

Wat doet het?

De epidermis heeft drie soorten cellen, elk met een specifieke functie:

Keratinocyten
De meerderheid van de cellen in de epidermis (95%) zijn keratinocyten. Deze cellen houden vocht vast, waardoor de huid als een barrière fungeert.³³
Melanocyten
Deze cellen geven de huid zijn kleur of pigment. Ze beschermen de huid ook tegen ultraviolet (UV) licht.³³
Langerhanscellen

Deze cellen maken deel uit van het immuunsysteem. Ze beschermen het lichaam tegen mogelijke allergenen, bacteriën en giftige stoffen, door een immuunrespons op te wekken.^10,33

De drie soorten huidcellen in de epidermis

Deze cellen spelen elk een rol in de drie vitale functies van de epidermis:

het fungeren als een barrière;
het beheersen van vochtverlies; en
het beschermen van ons lichaam tegen uv-licht, bacteriën en allergenen.¹⁸

De dermis

Wat is het?

De dermis is de middelste laag van de huid. Deze is ongeveer 15-40 keer dikker dan de epidermis. De dermis bevat zenuwuiteinden, bloedvaten en huidaanhangsels, zoals haarzakjes, talgklieren en zweetklieren.^4,33

Wat doet het?

De dermis is verantwoordelijk voor veel van de belangrijke functies van de huid. In de dermis bevindt zich het gevoel, zoals pijn en temperatuur.

De dermis bevat ook de klieren die talg afscheiden, waardoor de huid de juiste vochtbalans behoudt. En talg en zweet worden gecombineerd om een zure omgeving op onze huid te creëren, die bekend staat als de “zuurmantel”.³³

Waarom is het belangrijk?

De dermis speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van de vocht- en pH-balans van de huid. Deze balans helpt infectie te voorkomen. Bij wonden over de volledige dikte (wonden zoals decubitus (link naar onderdeel), die alle drie de huidlagen doordringen), gaat de dermis verloren. Daarom duurt het lang voordat deze wonden genezen, omdat het weefselherstelproces zo complex is.19,25 Als ze eenmaal genezen, zijn de structuren in de dermis, zoals de zweetklieren en haarzakjes, permanent verloren gegaan.²⁵

Wist u dat?

Wanneer een wond geneest, heeft de dermis niet dezelfde structuur en functie als bij een onbeschadigde huid. Dit komt omdat de dermis is vervangen door littekenweefsel, zoals u op deze afbeelding kunt zien.²⁵

De subcutis

Wat is het?

De subcutis, ook wel het subcutane weefsel genoemd, is de onderste laag van de huid. Deze laag bevat bind- en vetweefsel, evenals belangrijke bloedvaten en zenuwen.³³ De dikte van de subcutis hangt af van verschillende factoren, waaronder de plaats op het lichaam en de leeftijd van de persoon.

Wat doet het?

De subcutis isoleert ons lichaam. Het fungeert als een kussen en beschermt de interne organen tegen externe druk. Het speelt ook een rol bij het helpen van het lichaam om vocht vast te houden.³³

Waarom is het belangrijk?

De subcutis is essentieel, juist vanwege zijn rol bij het isoleren en opvullen van het lichaam. Op deze manier beschermt het onze botten, spieren en de organen onder de huid tegen fysieke schade.

Bekijk deze video [actieve link invoegen] om meer te zien over hoe de huid is gestructureerd

Wist u dat?

Vaak kunt u de subcutis aan de basis van diepe wonden zien, zoals decubitus of traumatische wonden.⁵

Vier factoren die de integriteit van de huid beïnvloeden

Zoals we hebben besproken, fungeert de huid als een beschermende barrière voor het lichaam. Het is een dynamische structuur die zich aan de omgevingsomstandigheden kan aanpassen. Veranderingen aan de huid kunnen deze barrière echter verzwakken en het lichaam aan infecties blootstellen.

In dit deel bekijken we de vier belangrijkste factoren die de huidbarrière kunnen beïnvloeden.

Factor 1: Schade aan de epidermis

De epidermis speelt een belangrijke rol bij het buiten houden van schadelijke stoffen. Als de huid echter uitgedroogd raakt, krimpen de cellen in de epidermis. Hierdoor barst de epidermis, waardoor de huidbarrière wordt afgebroken. Via die barsten kunnen dan schadelijke stoffen het lichaam binnendringen. De huid kan het vermogen om vocht vast te houden verliezen en de epidermale barrière kan beschadigd raken.¹⁸ _{(zie afbeelding 5)}

_{Afbeelding 5:}Deze afbeelding laat u het verschil zien tussen een gezonde epidermis (links) en een beschadigde epidermis (rechts). Als de epidermale cellen afbreken, kunnen er schadelijke stoffen het lichaam binnendringen.

Factor 2: Leeftijd

Veroudering beïnvloedt alle drie de huidlagen op de volgende manieren:

De barrièrefunctie van de epidermis neemt af, waardoor de huid kwetsbaarder wordt.¹⁸

Naarmate we ouder worden, neemt de hoeveelheid collageen- en elastinevezels in onze huid af. Hierdoor wordt de dermis dunner, wat de elasticiteit van de huid vermindert en het risico op skin tears vergroot.^2,18
De subcutis wordt ook dunner naarmate we ouder worden. Hierdoor beschermt deze minder goed tegen mechanische verwonding. Onze cellen delen zich niet zo snel meer en ook de hoeveelheid talgafscheiding neemt af. Dit alles leidt tot een vertraagde genezing en een verhoogd risico op infectie.^18,27

Factor 3: pH-niveaus

Zoals we in het vorige deel hebben besproken, helpt de zuurmantel van de huid om de juiste pH-balans op de huid te behouden. Dit houdt op zijn beurt het bacterieniveau laag.^18,33 De zure pH van de huid, de vochtigheid en de natuurlijke reinigingsprocessen helpen allemaal om de barrièrefunctie en de integriteit van de huid te behouden.¹⁸ Als de huid zijn zuurgraad verliest, kan dit de huid kwetsbaar maken voor beschadiging en infectie.¹⁸

Factor 4: Vocht

Het handhaven van de juiste vochtbalans in de huid is een belangrijk onderdeel van het behoud van de integriteit van de huid. Als de huid te vochtig of te droog is, kan dit de epidermis beschadigen. Een droge huid jeukt bijvoorbeeld vaak. Aan een droge huid krabben kan de beschermende barrière van de huid beschadigen. Een droge huid heeft ook een negatieve invloed op de pH-balans van de huid (zie factor 3 hierboven). Combinatie van deze factoren verhoogt het risico op huidinfectie.²⁹

Aan de andere kant kan het langdurig blootstellen van de huid aan te veel vocht, een vochtgerelateerde huidbeschadiging (‘moisture-associated skin damage’, MASD) veroorzaken. MASD vermindert het vermogen van de huid om het lichaam te beschermen.

Dit is een van de redenen waarom het belangrijk is om het vochtgehalte van een wond te controleren. Voor meer informatie over hoe u dat kunt doen, gaat u naar het deel over het controleren van exsudaat.

Droge huid incontinentie-geassocieerde dermatitis

References

Adderley, U. J. (2010) Managing wound exudate and promoting healing. British Journal of Community Nurses, 15(3), 15-20.
Baranoski, S., Ayello, E., Tomic-Canic, M. (2008). Chapter 4: Skin: An essential organ. In Baranoski, S.(Editor) and Ayello, E. (Editor). Wound Care Essentials. Practice Principles (pp. 47-63). 2nd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Babb-Tarbox, M., Bergfeld, W. F. (2008). Chapter 11: Alopecia and Thyroid Disease. In Heymann, W. R. (editor). Thyroid Disorders with Cutaneous Manifestations (pp. 499-528). London: Springer.
Baroni, A., Buommino, E.,  De Gregorio, V., Ruocco, E., Ruocco, V., Wolf, R. (2012). Structure and function of the epidermis related to barrier properties. Clinics in Dermatology, 30; 257-262.
Beeckman, D., Schoonhoven, L., Fletcher, J., Furtado, K., Gunningberg, L., Heyman, H., Lindholm, C., Paquay, L., Verdú, J. and Defloor, T. (2007). EPUAP classification system for pressure ulcers: European reliability study. Journal of Advanced Nursing, 60(6); 682-691.
Black, J. M., Gray, M., Bliss, D. Z., Kennedy-Evans, K. L., Logan, S., Baharestani, M. M., Colwel, J. C., Goldberg, M. and Ratliff, C. R. (2011). MASD Part 2: Incontinence-Associated Dermatitis and Intertriginous Dermatitis. Journal of Wound Ostomy & Continence Nursing, 38(4); 359-370.
Brown, A., Flanagan, M. (2013). Chapter 4: Assessing Skin Integrity. In M. Flanagan (Editor), Wound Healing and Skin Integrity. Principles and Practice (pp. 52-65). West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd. 
Burian, E. A. (2017). Chapter 1: Huden. In B. Ø. Melby (editor), Bermark, S. (Editor). Sår og sårbehandling. En grundbog I sygeplejen (pp12-27). Copenhagen: FADL's Forlag.
Chamlin, S. L., Tremblay, E. A. (2010). Chapter 1 You and the Skin You’re In. In Living with Skin Conditions (pp 1-13). New York: Facts on File, Inc.
Ersser, S. J., Getligge, K., Voegeli, D. and Regan, S. (2005). A critical review of the inter-relationship between skin vulnerability and urinary incontinence and related nursing intervention. International Journal of Nursing Studies, 42; 823-835.
Grove, G. L., Zerweck, C., Pierce, E. (2002). Chapter 23: Noninvasive Instrumental Methods for Assessing Moisturizers. In Leyden, J. J. (editor), Rawlings, A. V. (editor). Skin Moisturization (pp. 499-528). Boca Raton: CRC Press.
Harding, C. R., Watkinson, A., Rawlings, A. V. (2000). Dry skin, moisturization and corneodesmolysis. International Journal of Cosmetic Science, 22; 21-52.
Janninger, C. K., Schwartz. R. A., Szepietowski, J. C., Reich, A. (2005). Intertrigo and Common Secondary Skin Infections. American Family Physician, 72 (5); 833-8.
Johnson, A. W. (2002). Chapter 1: The Skin Moisturizer Marketplace. In Leyden, J. J. (editor), Rawlings, A. V. (editor). Skin Moisturization (pp. 1-30). Boca Raton: CRC Press.
Joshi R. Immunopathogenesis of psoriasis. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2004;70:10-2
Kennedy, R., Crowle A. (2017). Key Differences in Infant Skin. The Royal Children’s Hospital Melbourne. March 2017.
Korting, H. C. (1990). Marchionini's Acid Mantle Concept and the Effect on the Skin Resident Flora of Washing with Skin Cleansing Agents of Different pH. In Braun-Falco, O., Flanagan, M. (Editor), Korting, H. C. (Editor). Skin Cleansing with Synthetic Detergents (pp. 87-96). Berlin: Springer-Verlag. 
Langøen, A. and Bianchi, J. (2013). Chapter 2: Maintaining Skin Integrity. In Flanagan, M. (Editor), Wound Healing and Skin Integrity. Principles and Practice (pp. 18-32). West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd. 
Lokmic, Z., Musyoka, J., Hewitson, T. D., Darby, I. A. (2012). In Jeon, K. W. International Review of cell and molecular biology, volume 296 (pp 140 - 173). Oxford: Elsevier Inc.
Lumbers, M. (2018). Moisture-associated skin damage: cause, risk and management. British Journal of Nursing, 27 (12); 6-14.
Mahoney, M., Rozenboom, B., Doughty, D. and Smith, H. (2011). Issues Related to Accurate Classification of Buttocks Wounds. Journal of Wound Ostomy & Continence Nursing, 38(6), 635-642.
Martin, M. (2013). Chapter 3: Physiology of Wound Healing. In Flanagan M. (Editor), Wound Healing and Skin Integrity. Principles and Practice (pp. 33-51). West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd
Muldoon (2013). Chapter 10: Chronic Ulcers of the Lower Limb. In Flanagan M. (Editor), Wound Healing and Skin Integrity. Principles and Practice (pp. 155-174). West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd
Norman (2008). Chapter 12: Xerosis and Pruritus in the Elderly – Recognition and Management. In Norman, R. A (Editor), Diagnosis of Aging Skin Diseases (pp 151). London: Springer
Paul, C. N. (2008). Skin Substitutes in Burn Care. Wounds Research, 20 (4).
Proksch, E., Brandner, J. M. and Jensen, J-M. (2008). The skin: an indispensable barrier. Experimental Dermatology, 17; 1063-1072.
Raschke, C. and Elsner, P. (2010). Chapter 5: Skin Aging: A Brief Summary of Characteristic Changes. In M. A. Farage, K. W. Miller and H. I. Maibach (Eds.), Textbook of Aging Skin (pp. 37-43). Berlin: Springer Berlin Heidelberg.
Rawlings, A. W., Harding, C. R., Watkinson, A. Scott, I. R. (2002). Chapter 6: Dry and Xerotic Skin Conditions. In Leyden, J. J. (editor), Rawlings, A. V. (editor), Skin Moisturization (pp. 119-144). Boca Raton: CRC Press.
Rosser, M., Couldridge G., Rosser, S. (2012). Body Massage. 3rd ed. Ocon: Bookpoint. 
Saffle, J. R., Banister, M., Cahalane, M., Lee, J. O., Palmieri, T. L. (2013). Chapter 10: Burns. In Lawrence, P. F. Essentials of General Surgery (pp. 188). 5th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Schmid-Wendtner, M-H., Korting, H. C. (2006). The pH of the Skin Surface and Its Impact on the Barrier Function. Skin Pharmacology and Physiology, 19; 296-302
Sherwood, L. (2012). Chapter 11: The Blood and Body Defenses. In Sherwood, L. Fundamentals of Human Physiology (pp. 383). 4th ed. Belmont: Brooks/Cole.
Shimizu, H. (2017). Chapter 1: Structure and function of the skin. In Shimizu, H. Shimizu’s Dermatology (pp 1- 42). 2nd ed. West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd.
Shimizu, H. (2017). Chapter 15: Disorders of keratinization. In Shimizu, H. Shimizu’s Dermatology (pp 1- 42). 2nd ed. West Sussex: John Wiley & Sons, Ltd.
Sibbald, R. G., Kelley, J., Kennedy-Evans, K. L., Labrecque, C., Waters, N. (2013). A Practical approach to the Prevention and Management of Intertrigo, or Moisture-associated Skin Damage, due to Perspiration: Expert Consensus on Best Practice. Wound Care Canada, 11 (2); 1-21.
Voegeli, D. (2012). Moisture-associated skin damage: aetiology, prevention and treatment. British Journal of Nursing, 21(9), 517-521.
White, R. J. and Cutting, K. F. (2003). Interventions to avoid maceration of the skin and wound bed. British Journal of Nursing, 12(20), 1186-1201.