Hoe wonden genezen

In dit deel kunt u lezen over:

• wat een wond is
• hoe wonden genezen
• de vier stadia van wondgenezing
• hoelang het wondgenezingsproces duurt

Dehuid is het meest toegankelijke orgaan van ons lichaam. Het is daardoor heel gemakkelijk om deze te beschadigen of te verwonden.³ Wanneer de huid verwond raakt, verliest het lichaamsweefsel zijn continuïteit. Dit kan gebeuren als gevolg van een trauma, infectie of een pathologisch proces, zoals een ontsteking.⁶

Wanneer de huid gewond of beschadigd is, ontstaat er een wond. Zodra dit gebeurt, begint het lichaam zichzelf onmiddellijk te herstellen. Het doet dit door de weefselintegriteit te herstellen om de barrièrefunctie van de huid te restitueren.⁴

Wondgenezing is het fysiologische proces dat het lichaam gebruikt om beschadigd weefsel te vervangen en te herstellen.¹ Het omvat een complexe interactie van fysieke, chemische en cellulaire gebeurtenissen.

Het lichaam gebruikt twee mechanismen om te genezen:

• weefselregeneratie; en
• weefselherstel.

Laten we elk mechanisme eens nader bekijken.

Weefselregeneratie

We spreken van weefselregeneratie wanneer het lichaam beschadigd weefsel vervangt door identieke cellen opnieuw te creëren. Dit is de ideale genezingsmethode. Het opnieuw gecreëerde weefsel heeft dezelfde functie als voorheen en de huid lijkt op zijn oorspronkelijke uiterlijk. Helaas kan het lichaam alleen bepaalde celtypen, zoals epitheelcellen, opnieuw creëren*.⁶

Weefselherstel

We spreken van weefselherstel wanneer het lichaam beschadigd of vernietigd huid- of subcutaan weefsel herstelt. In dit geval verliest het gerepareerde weefsel echter zijn gespecialiseerde functie en oorspronkelijke structuur. Dit is een ingewikkelder proces, dat littekens veroorzaakt en het uiterlijk van de huid verandert.

Het is duidelijk dat wondgenezing een zeer geavanceerd proces is, dat een vaste opeenvolging van gebeurtenissen volgt.² In het volgende deel kijken we naar de vier stadia van wondgenezing.

Fase1: hemostase⁷

Wanneer een verwonding de bloedvaten beschadigt, is de eerste reactie van het lichaam om de bloedstroom te stoppen, een proces dat ‘hemostase’ of stolling wordt genoemd. Het lichaam activeert de bloedplaatjes en maakt groeifactoren vrij. Het vrijkomen van deze groeifactoren start het genezingsproces.⁶

Bekijk deze video [link naar video] om te zien hoe hemostase werkt.

Fase 2: de ontstekingsreactie

De tweede fase is verdeeld in een vroege en een late ontstekingsreactie.⁷

• Bij de vroege ontstekingsreactie zijn er gedurende twee tot vijf dagen neutrofielen (een soort witte bloedcel) aanwezig. Neutrofielen spelen een belangrijke rol bij het genezingsproces. Ze doden de bacteriën ter plaatse, wat helpt om dood weefsel af te breken. Ze geven ook actieve antimicrobiële stoffen en proteasen af (een enzym dat proteolyse katalyseert), die het débridement starten (d.w.z. het verwijderen van beschadigd weefsel).

• Bij de late ontstekingsreactie, ongeveer drie dagen na de verwonding, verschijnen er monocyten (een andere soort witte bloedcel). Monocyten zijn belangrijk omdat ze uitgroeien tot macrofagen, grote cellen die bacteriën, dode neutrofielen en beschadigd weefsel absorberen. Ze scheiden ook groeifactoren, chemokinen en cytokinen af. Op deze manier spelen macrofagen een belangrijke rol bij de wondgenezing en het afweren van infecties.

Bekijk deze video [link naar video] om te zien hoe het ontstekingsproces werkt.

De hoeveelheid exsudaat, of wondvocht, neemt tijdens de ontstekingsfase toe. Dit helpt de wond te reinigen en zorgt voor een vochtig milieu, hetgeen de genezing optimaliseert.^11,12 Als een wond echter te veel exsudaat gaat produceren, kan dit het genezingsproces vertragen.^12,13 U vindt meer informatie over wondvocht en hoe het te behandelen in het volgende artikel.

Fase 3: proliferatie

Tijdens deze fase produceren de macrofagen een verscheidenheid aan stoffen, die ervoor zorgen dat het lichaam nieuw weefsel en bloedvaten aanmaakt, een proces dat angiogenese wordt genoemd. Het nieuwe weefsel vult vervolgens het wondbed.6 In de laatste fase van de proliferatie beginnen de wondranden langzaam samen te trekken en dichter bij elkaar te komen.

Bekijk deze video [link naar video] om te zien hoe de twee fasen van proliferatie, granulatie en contractie, werken.

Fase 4: hermodellering

De hermodellering begint al in de proliferatiefase en gaat voor een langere periode door. Het collageen speelt een belangrijke rol in deze fase van het genezingsproces. Tijdens deze fase produceert en breekt het lichaam tegelijkertijd collageen af. Het doet dit om een evenwicht te bewaren tussen de behoefte aan treksterkte en het hermodelleren van nieuw weefsel. Dit evenwicht bepaalt de uiteindelijke kwaliteit en het uiterlijk van het littekenweefsel.⁷

Bekijk deze video [link naar video] om te zien hoe hermodellering en epithelialisatie werken.

Afbeelding 1: De vier stadia van wondgenezing

Wondenkunnen in twee categorieën worden onderverdeeld: acute en chronische wonden. Acute wonden herstellen snel en met zeer weinig complicaties. Als een persoon gezond is, zou een acute wond binnen drie weken moeten genezen. In dergelijke gevallen vindt hermodellering normaal gesproken binnen ongeveer een jaar plaats.

Als een wond echter stagneert in een van de vier genezingsfasen, kan deze moeilijk te genezen of chronisch worden.¹⁴ Het vinden van de juiste behandeling voor chronische wonden kan een uitdaging zijn. Onderzoek toont aan dat het vinden van het juiste verband een belangrijk onderdeel is van de effectieve behandeling van chronische wonden. U moet het verband kiezen op basis van een beoordeling van de wond en het wondvocht ​of exsudaat ervan.

Als u met een patiënt met een chronische wond werkt, moet uw doel zijn om een verband te kiezen dat helpt bij het creëren van een optimale genezingsomgeving.

Een effectief verband moet:

• zich aan het wondbed aanpassen;
• antimicrobiële eigenschappen hebben;
• het overtollig exsudaat uit het wondbed absorberen;
• de wondranden en de huid rondom de wond beschermen;
• een vochtig milieu voor genezing handhaven;
• comfortabel en kosteneffectief zijn; en
• voor de patiënt gemakkelijk te verwijderen en te verzorgen zijn.