Decubitus: wat is het en hoe kan het worden voorkomen?

In dit deel vindt u:

• wat decubitus is
• waar decubitus ontstaat
• hoe decubitus ontstaat
• wie risico op decubitus loopt

Decubitus of doorligwond,¹ misschien kent u een of beide termen. Ze verwijzen allemaal naar schade aan de huid en/of het onderliggende weefsel, die wordt veroorzaakt door druk, of de combinatie van druk met wrijving.²

Bij decubitus kan de huid intact zijn of een open wond hebben. Decubitus is vaak behoorlijk pijnlijk voor de patiënt.³

In de volgende paragraaf bekijken we de plek waar decubitus ontstaat eens nader.

Decubitustreedt het meeste op bij benige uitsteeksels, plaatsen waar het bot zich dicht bij het huidoppervlak bevindt.² De onderstaande afbeelding laat zien waar deze plaatsen op het lichaam zich bevinden.

De meeste decubituswonden treden in het onderste deel van het lichaam op.⁴

Onderzoeken tonen aan dat het sacrum de meest voorkomende plaats van decubitus is bij patiënten in acute zorginstellingen. De op één na meest voorkomende plaats is de hiel.⁴

Decubitus kan echter ook optreden op de ellebogen, oren, het achterhoofd en de schouderbladen. Deze gebieden worden vaak over het hoofd gezien.⁴

Decubitus ontstaat op twee manieren:

• wanneer de huid wordt blootgesteld aan druk die ofwel intens en/of langdurig is; of
• wanneer de huid wordt blootgesteld aan druk in combinatie met wrijving.⁵

Hoe druk de huid kan beschadigen

Wanneer er druk op de huid wordt uitgeoefend, vervormt dit de huid en de onderliggende weefsels.⁶ Dit is met name het geval als de druk wordt uitgeoefend op een benig uitsteeksel. Druk vernauwt de ruimte tussen het benige uitsteeksel en het huidoppervlak. Hierdoor worden de haarvaten samengedrukt, wat betekent dat het bloed niet goed naar dit deel van het lichaam kan stromen. Als de druk aanhoudt, sterft het zachte weefsel af. Dit leidt tot huidbeschadiging en uiteindelijk tot decubitus.⁴

Bekijk deze video om te zien hoe druk de huid kan beschadigen.

Hoe druk in combinatie met wrijving de huid kan beschadigen

Laten we nu eens kijken naar de tweede manier waarop decubitus kan ontstaan.

Wrijving komt vaak voor wanneer een bedlegerige patiënt van positie moet veranderen. Als de patiënt plat op zijn rug ligt en het hoofdeinde van het bed omhoog staat, glijdt de patiënt over de matras naar beneden. Deze glijdende beweging, gecombineerd met de druk op de matras, veroorzaakt wrijving.

De druk op de matras drukt de bloedcapillairen samen. En wrijving (de glijdende beweging) vervormt ze. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van decubitus.⁶

Bekijk deze video om te zien hoe wrijving de huid kan beschadigen.

Liggen met de rugsteun in een hoek van 45° zorgt voor een belangrijke combinatie van wrijvingsspanning en druk op de billen en het sacrale gebied van een patiënt.⁶ Hier treedt de ernstigste decubitus op.²

Hoeweler een groot aantal factoren is die aan decubitus kunnen bijdragen,⁷ zullen we ons concentreren op twee belangrijke risicofactoren: gebrek aan mobiliteit en huidvochtigheid.

Gebrek aan mobiliteit

Van houding veranderen is een belangrijke manier om drukgebieden te ontlasten. Als patiënten niet kunnen bewegen, kunnen ze de druk niet verlichten. Dit kan leiden tot drukbeschadiging van de huid en het onderliggende weefsel.^4,6,8

Dit risico neemt toe wanneer:

• patiënten te zwak zijn om zichzelf om te draaien of te herpositioneren;
• ze pijn of ongemak ervaren wanneer ze bewegen; of
• ze niet weten dat ze in bed van plaats moeten veranderen.⁹

Hier vindt u meer informatie over hoe u immobiele patiënten kunt herpositioneren.

Vochtigheid van de huid

De integriteit van de huid speelt een belangrijke rol bij de preventie van wonden. Als de huid van een patiënt te vochtig is of wordt blootgesteld aan schadelijk vocht, kan dit de huid verzwakken. Dit kan vocht zijn van:

• transpiratie;
• urine en/of ontlasting; of
• exsudaat (of wondvocht).⁸

Als er bijvoorbeeld vocht, afkomstig van urine en/of ontlasting op de huid komt, kan dit de huid aantasten.⁸ Dit maakt haar kwetsbaarder voor drukgerelateerde wonden.^10,11

Hier vindt u meer informatie over hoe u bij patiënten met incontinentie decubitus kunt voorkomen.

Het beoordelen van de huid is een belangrijk onderdeel van elke risicobeoordeling voor decubitus.² Hier vindt u meer informatie over hoe u de huid kunt beschermen.

Andere factoren kunnen de huid en zacht weefsel kwetsbaarder maken voor decubitus. Deze factoren zijn onder meer:

• de toestand van het zachte weefsel;
• microklimaat;
• voeding;
• bloedstroom (perfusie); en
• comorbiditeiten.